زانوی ضربدری و درمان های غیرجراحی

زانو ضربدری ، ژنووالگوم یا ناک نی یکی از بدشکلی های بسیار شایع و پیشرونده در زانوهاست و به حالتی گفته می شود که وقتی زانوها در تماس با یکدیگر است، در حالت ایستاده ،بین قوزک ها فاصله وجود داشته باشد .

بر اساس فاصله بین قوزک ها در حالت ایستاده ، وضعیت زانوها از نظر شدت دفورمیتی ، در 4 گرید دسته بندی می شود :

برا این اساس وقتی فاصله بین قوزک ها در حالت ایستاده بیشتر از 5/7 سانتی متر باشد ( با در نظر گرفتن شرایط سنی ) ، در حالت شدید قرار میگیرد و باید حتما مداخلات درمانی انجام شود .

پروتکل درمانی بسته به سن و شدت می تواند متفاوت باشد که در ادامه به طور کامل توضیح داده می شود .

درمان زانوی ضربدری در اطفال ، اصولا با روش های غیرجراحی ( کفش ارتوپدی و درمان های ارتوزی ) صورت می گیرد .

ابتدا باید میزان و شدت دفورمیتی (زانوی ضربدری) توسط درمانگر بوسیله های ابزار های اندازه گیری مورد بررسی قرار بگیرد.

یکی از شاخص هایی که برای بیان شدت زانوضربدری یا ژنووالگوم استفاده می شود شاخص Q angle است .این شاخص زاویه بین دو خط 1و 2 ( 1- امتداد محور فمور 2- خطی که asis را به نقطه میانی کشکک زانو وصل می کند )، نشان می دهد .

میزان Q angle در آقایان در حالت اکستنشن زانو ، باید کمتر از 18 درجه و در حالت فلکشن 90 درجه زانو، باید کمتر از 8 درجه باشد . در خانوم ها نیز Q angle در حالت اکستنشن زانو باید کمتر 22 درجه و در حالت فلکشن 90 درجه زانو ، باید کمتر از 9 درجه باشد .

متوسط این زاویه در آقایان 12 درجه و در خانوم ها 17 درجه است .

اگر این شاخص Q angle بیشتر از مقدار ذکر شده باشد ، زانوها در حالت ضربدری قرار میگیرد .

تبیو فمورال انگل TF A) ) یا KNEE angle شاخص دیگری برای توصیف وضعیت زانوهاست .

بر اساس پژوهشهای صورت گرفته ، وضعیت نرمال زانو برای کودکان حالتی است که زاویه بین استخوان فمور و استخوان تیبیا عددی کمتر از (10-12) درجه باشد .اصولا زاویه 5 تا 7 درجه نرمال در نظر گرفته می شود .

بررسی ژنووالگوم ( زانوضربدری )/ژنوواروم (زانوپرانتزی )زانو در کودکان از بدو تولد و راهکارهای درمانی

به طور کلی زانوی کودکان در بدو تولد ، داری 10 الی 15 درجه واروس ( حالت پرانتزی) می باشند .

زاویه ای که بین استخوان فمور(ران ) و استخوان تیبیا (ساق ) تشکیل می شود .

بنابراین در نوزادانی که تازه متولد می شوند ، تا 15 درجه واروم می تواند فیزیولوژیک باشد و نیاز به درمان خاصی ندارد ولی بهتر است توسط متخصص به طو ر دوره ای بررسی شود .

به مروز از شدت این بدشکلی فیزیولوژیک (واروس زانو) کاسته می شود و در سن 18 الی 24 ماهگی به صفر میرسد و زانو ها کاملا نرمال میشود .

بنابراین وجود بدشکلی در این محدوده سنی (18 تا 24 ماهگی) در کودکان ، فیزیولوژیک نیست و حتما باید بررسی شود و تحت درمان قرار گیرد .

به طور فیزیولوژیک از 2 سالگی به مرور زانوها به حالت ضربدری درمی آید و بین 3 -4 سالگی به بیشترین میزان خود میرسد (12 درجه ) .

بنابراین در محدوده سنی 2 الی 4 سال ، حدودا تا 12 درجه زانوی ضربدری ، می تواند فیزیولوژیک باشد ولی بهتر است زانوهای کودک بررسی شود و در صورتی که نیاز باشد از کفش ارتوپدی مخصوص استفاده شود .

در صورتیکه در این محدوده سنی 2 الی 4 سال ، میزان زانوی ضربدری بیشتر از 15 درجه باشد حتما باید کودک در حین راه رفتن از کفش ارتوپدی مخصوص استفاده کند . همچنین در موارد شدیدتر(بیشتر از 20درجه )، حتما باید درمان های ارتوزی مد نظر قرار بگیرد .

درمان های ارتوزی شامل استفاده از بریس های بلند یکطرفه در حین راه رفتن و همچنین بریس های سه نقطه فشار زانو می باشد .

درمان های ارتوزی در این محدوده سنی اصولا می تواند بهترین نتیجه درمانی را به همراه داشته باشد چون کودک در این سن تحرک زیادی را دارد و اندام تحتانی با سرعت زیادی در حال رشد است و مداخله درمانی ( ارتوز) ، نه تنها باعث تشدید نشدن دفورمیتی می شود بلکه بخاطر فرم اسکلتی اصلاح پذیر کودک ، می تواند باعث بهبودی بسیار زیادی شود .

یکی از ارتوز های بسیار موثر در موارد خیلی شدید ، بریس بلند به همراه کفش می باشد .

ارتوز بلند به همراه کفش باید بصورت تمام وقت در حین راه رفتن مورد استفاده قرار گیرد .

یریس های سه نقطه فشار زانو مخصوص راه رفتن ساختار راحت تری دارد و

گروهی از بریس های سه نقطه فشار زانو می تواند به صورت شبانه مورد استفاده قرار گیرد .

تراپیست بایستی نحوه صحیح بستن ارتوز بر روی زانو را به خانواده آموزش دهد چرا که قرار گرفتن صحیح پد ها در جای خود برای اعمال صحیح نیروها بسیار حايزاهمیت می باشد .

بیشترین میزان والگوم زانو در موارد فیزیولوژیک برای یک کودک ، بعد از 4 سالگی ( 4 الی 8 سالگی ) ، کمتر از 7 درجه است .

بنابراین والگوم بیشتر از 7 درجه در این محدوده سنی بایستی حتما تحت درمان قرار گیرد .

در موارد خفیف زانوی ضربدری در محدوده سنی 4 الی 8 سالگی ، کفی ارتوپدی بهترین گزینه درمان می باشد .

در موارد نه چندان شدید ( متوسط ) زانوی ضربدری در محدوده سنی 4 الی 8 سالگی ، استفاده از کفش ارتوپدی می تواند بسیار موثر باشد .

در موارد شدید استفاده از زانوبند سه نقطه فشار G.V.Cدر حین راه رفتن می تواند بسیار موثر باشد .

genu valgum correction (G.V.C) ) )این ارتوز در مفصل زانو قابلیت خم شدن زانو را دارد .

کاهش وزن یک عامل بسیار موثر در جلوگیری از پیشرفت زانوی ضربدری می باشد بنابراین افرادی که بصورت ژنتیکی سابقه این عارضه را دارند باید حتما با رژیم غذایی مناسب و ورزش ، وزن را در وضعیت متعادلی نگه دارند .

ژنووالگوم(زانوضربدری) و درمان های ارتوزی در سن بزرگسالی

اصولا درمان های غیرجراحی برای اکثر بدشکلی های اسکلتی عضلانی از جمله زانوضربدری یا ژنووالگوم در سن بالا ،در مقایسه با کودکان ، به میزان کمتری تاثیرگذار است و اصولا جنبه کنترلی دارد و سرعت فرسایش مفاصل را که نتیجه انحرافات اسکلتی می باشد را ، به طور چشمگیری کاهش می دهد .بنابراین در بسیاری موارد درمان های ارتوزی باعث کاهش درد می شود .

زانوی ضربدری چه عوارضی دارد؟

1-ظاهر نازیبا که اصولا در خانوم ها ناخوشایند می باشد .

2-ساییدگی زودرس زانو :به مرور شکل ضربدری زانوها باعث می شود وزن بیشتری به کمپارتمان خارجی زانو منتقل شود و فرسایش مفصل زانو با سرعت بیشتری اتفاق بیفتد .

3-در موارد شدید تماس قسمت داخلی زانو با یکدیگر می تواند باعث ایجاد مشکلاتی در راه رفتن شود .