سرفصل های این مقاله:

 پای دیابتی چیست؟

علائم پای دیابتی

مراحل اولیه زخم پای دیابتی

روش های درمان پای دیابتی

عوارض پای دیابتی

 

پای دیابتی چیست؟

پای دیابتی، سوالی است که در این مقاله قصد داریم به آن پاسخ دهیم. علاوه بر این، علائم و علل ایجاد این زخم‌ها را بررسی خواهیم کرد و به چگونگی پیشگیری و درمان زخم پای دیابتی نیز خواهیم پرداخت. پای دیابتی به هر نوع زخم و آسیبی اطلاق می‌شود که در پاهای افراد مبتلا به دیابت ایجاد می‌شود، به شرطی که این زخم‌ها ناشی از بیماری دیابت باشند. پزشکان و متخصصان این بیماری را تحت عنوان "سندرم پای دیابتی" نیز می‌شناسند.

بیماری دیابت بر اعصاب محیطی بدن اثر می‌گذارد و موجب کاهش جریان خون در اندام‌های تحتانی، به ویژه پاها، می‌شود. پا به دلیل فاصله زیاد از قلب، بیشتر از سایر اعضای بدن در معرض آسیب ناشی از کاهش جریان خون قرار دارد. این کاهش خون‌رسانی باعث می‌شود که پا در مواجهه با دماهای پایین و شرایط نامساعد دیگر آسیب پذیر شود. از جمله آسیب‌های شایع، ایجاد زخم در نواحی مختلف پا است. بیشترین نواحی‌ای که در اثر دیابت دچار زخم می‌شوند عبارتند از: زیر انگشت شست، پاشنه پا، پنجه پا و انگشتان پا. این نواحی بیشتر از سایر قسمت‌ها به دلیل کمبود خون‌رسانی و نوروپاتی (آسیب عصبی) در معرض خطر قرار دارند.

 

 

دلایل و عوامل ایجاد زخم پای دیابتی

زخم پای دیابتی یکی از مشکلات شایع در میان بیماران مبتلا به دیابت است که با شناخت به‌موقع علائم آن می‌توان از بروز زخم و عوارض بعدی جلوگیری کرد. شناسایی زودهنگام علائم و مدیریت صحیح آنها، گامی مهم در پیشگیری از زخم‌های دیابتی است. اما زمانی که بیمار به این علائم توجه نکند، احتمال بروز زخم و آسیب در پا افزایش می‌یابد.

علل اصلی ایجاد زخم پای دیابتی به چند دسته تقسیم می‌شوند که عبارت‌اند از:

• کم‌تحرکی یا عدم فعالیت بدنی کافی
• قند خون بالا
• آسیب‌های عصبی محیطی
• وجود زخم یا تاول در کف پا
• گردش خون ضعیف

ضعف جریان خون، فرآیند بهبود زخم را کند کرده و احتمال عفونت را افزایش می‌دهد. همچنین، قند خون بالا می‌تواند موجب آسیب به اعصاب شود و در نتیجه، بی‌حسی در پاها را به همراه داشته باشد. این عوامل، تمامی بیماران دیابتی را در معرض خطر زخم پای دیابتی قرار می‌دهد.

عوامل تشدید زخم پای دیابتی

برخی عوامل می‌توانند احتمال بروز یا شدت زخم پای دیابتی را افزایش دهند، از جمله:

• استفاده از کفش‌های نامناسب و بی‌کیفیت
• عدم رعایت بهداشت فردی
• اصلاح نادرست ناخن‌ها
• مصرف دخانیات و الکل
• ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی، یا کلیوی
• چاقی

توجه به این عوامل و رعایت نکات گفته شده، می‌تواند در جلوگیری از بروز زخم پای دیابتی مؤثر باشد. همچنین تحقیقات نشان می‌دهد که احتمال بروز زخم در پای مردان مبتلا به دیابت بیشتر از زنان است. پیشگیری و مراقبت صحیح، راهی برای کنترل این عارضه جدی است.

 

 

 

 

مراحل اولیه زخم پای دیابتی

اگر مبتلا به دیابت هستید، توصیه می‌شود به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید. این معاینات دوره‌ای به پزشک امکان می‌دهد که وضعیت پاهای شما را به دقت بررسی کرده و در صورت مشاهده هرگونه پینه یا نشانه غیرعادی، درمان را به‌موقع آغاز کند. هنگامی که به پزشک مراجعه می‌کنید، او از روش‌های مختلف برای تشخیص اولیه زخم پای دیابتی استفاده خواهد کرد. ابتدا پزشک علائم مرتبط با دیابت و میزان قند خون شما را بررسی می‌کند. سپس، با دقت کف پا و انگشتان شما را معاینه کرده و علاوه بر آن، ساق پا را نیز بررسی می‌کند. هدف از این معاینه شناسایی هرگونه بی‌حسی یا آسیب احتمالی در پاها است.

پزشک برای داشتن یک تشخیص دقیق‌تر از ابزارها و روش‌های مختلف استفاده می‌کند. در صورتی که در این معاینات اولیه، پزشک متوجه وجود زخم یا آسیب در پاهای شما شود، ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد:

1. معاینه دقیق‌تر: کف پا و انگشتان به طور کامل بررسی می‌شود تا شدت آسیب یا زخم مشخص شود.
2. تجویز آزمایشات تصویربرداری: پزشک ممکن است از روش‌هایی مانند ام‌آر‌آی یا عکسبرداری با اشعه ایکس استفاده کند تا به عمق زخم پی ببرد.
3. نمونه‌برداری: در صورت وجود زخم یا ترشحات، پزشک ممکن است نمونه‌برداری انجام دهد تا وجود یا عدم وجود عفونت را تعیین کند.

تشخیص زودهنگام زخم پای دیابتی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا می‌تواند از پیشرفت زخم و عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. مراجعه منظم به پزشک و رعایت توصیه‌های او، اولین قدم برای پیشگیری و درمان موثر این مشکل است.

 

 

 

 

مطالب تکمیلی و نمونه کار‌های ما را در اینستاگرام مشاهده کنید

 

درجه بندی زخم پای دیابتی

برای این که یک پزشک متخصص بتواند زخم پای دیابتی را به خوبی بررسی کند لازم است از گرید بندی استفاده کند. منظور از درجه بندی یا گرید بندی زخم پای دیابتی، مراحل رشد این زخم است که از سوی مراجع تخصصی مختلف و متعددی ارائه شده است. در صورت استفاده از گرید بندی ها پزشک می تواند بهترین و سریع ترین روش درمان را برای زخم پای دیابتی بیمار خود انتخاب کند. در اثر استفاده از این درجه بندی ها زخم بیمار طبق دستورالعمل های مشخص و استانداری بررسی شده و درمان خواهد شد. درجه بندی زخم پای دیابتی بر اساس وسعت و عمق زخم درجه بندی می شوند. از جمله درجه بندی هایی که برای زخم پای دیابتی ها صورت گرفته است می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• درجه بندی واگنر مگیت
• درجه بندی دانشگاه تگزاس
• درجه بندی SAD
• درجه بندی ساده

هر یک از این درجه بندی ها ویژگی های خاص خود را دارند. پزشک به تشخیص خود می تواند از هر کدام از این درجه بندی ها استفاده کند. درجه بندی واگنر طبق عمق زخم پای دیابتی صورت می گیرد. این درجه بندی پنج دسته دارد. درجه صفر نشان دهنده پای سالم است. در حالی که درجه پنج نشان دهنده حادترین میزان زخم است. درجه بندی دانشگاه تگزاس شامل سه درجه است. هر درجه نیز به چهار درجه دیگر تقسیم می شود. درجه بندی SAD بر اساس عمق، وسعت، آرتروپاتی، سپسیس و عصب انجام می گیرد.

واضح ترین و روشن ترین دلیل زخم پای دیابتی، سیاه شدن آن است. در واقع پیرامون زخم پای بیمار سیاه و کبود خواهد شد. دلیل این سیاه شدگی عدم جریان خون در این قسمت خواهد بود. در صورتی که خون سالم برای مدت زمانی مشخص در اطراف زخم ایجاد شده جریان نداشته باشد موجب بروز قانقاریا خواهد شد. طی این بیماری زخم بیمار عفونی شده و به دلیل ترشحات نامطبوع و عفونی مجبور به قطع عضو خواهند شد. زخم پای دیابتی را در پنج سطح مختلف جای می دهند. سطح صفر ابتدایی ترین مرحله از بروز زخم پا است. در حالی که سطح پنج مرحله پیشرفته و غیر قابل کنترل می باشد. این مراحل را در زیر به اختصار توضیح خواهیم داد.

• مرحله صفر: در این مرحله هیچ زخمی روی پای بیمار مشاهده نمی شود. اما سلولیت روی پوست پا دیده می شود. بنابراین می توان چنین گفت که در این مرحله پای بیمار در معرض خطر قرار دارد.
• مرحله یک: در این مرحله زخم روی پای بیمار قابل مشاهده است. اما این زخم عفونت ندارد. بنابراین به آسانی قابل درمان خواهد بود.
• مرحله دوم: در این مرحله زخم روی پای بیمار ایجاد شده است. همچنین زخم ایجاد شده عمیق است اما عاری از عفونت و چرک می باشد. در این مرحله زخم پای دیابتی به قسمت های عمقی پوست و پا نفوذ کرده است.
• مرحله سوم: در این مرحله زخم عمیق روی پای دیابتی ظاهر شده است. تفاوت این مرحله با مرحله قبل در این است که زخم ایجاد شده عفونت و آبسه دارد. عفونت تا حدی است که به استخوان نیز نفوذ کرده است.
• مرحله چهارم: در این مرحله زخم پای ایجاد شده همه یا قسمتی از کف پای بیمار را درگیر کرده است. بنابراین بیمار مبتلا به قانقاریا شده است.
• مرحله پنجم: این مرحله شدیدترین مرحله از ایجاد زخم پای دیابتی است. در این مرحله قانقاریا تمام کف پای بیمار را درگیر کرده است. در نتیجه چاره ای جز قطع عضو نخواهد بود. 

 

عوارض پای دیابتی

پای دیابتی یکی از عوارض شایع بیماری دیابت است که اگر به درستی مدیریت و درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی و گاه جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. مهم‌ترین این عوارض شامل موارد زیر است:

1. عفونت‌های شدید
   دیابت کنترل‌نشده باعث کاهش سیستم ایمنی بدن می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که زخم‌های پای دیابتی به راحتی عفونی شوند. عفونت‌های شدید می‌توانند به بافت‌های اطراف گسترش یافته و خطراتی مانند آبسه، سلولیت یا عفونت استخوانی (استئومیلیت) را ایجاد کنند.

2. نکروز و قانقاریا
   گردش خون ضعیف در پای بیماران دیابتی باعث می‌شود که زخم‌ها به خوبی ترمیم نشوند. این مشکل می‌تواند به مرگ بافت (نکروز) و در نهایت به قانقاریا منجر شود. قانقاریا در موارد حاد نیازمند قطع عضو است.

3. آسیب‌های عصبی (نوروپاتی)
   نوروپاتی دیابتی، که ناشی از آسیب اعصاب محیطی است، باعث کاهش یا از دست دادن حس در پاها می‌شود. این وضعیت موجب می‌شود که بیمار زخم یا آسیب‌های پای خود را به موقع تشخیص ندهد و این زخم‌ها پیشرفت کنند.

4. اختلال در گردش خون
   دیابت باعث آسیب به عروق خونی کوچک و بزرگ می‌شود و جریان خون به پاها کاهش می‌یابد. این وضعیت نه تنها زخم‌ها را دیرتر بهبود می‌بخشد، بلکه احتمال بروز عوارضی چون آمبولی و انسداد عروقی را نیز افزایش می‌دهد.

5. اختلالات حرکتی و تغییر شکل پا
   بر اثر نوروپاتی و ضعف عضلات، شکل پاها ممکن است تغییر کند. این تغییرات می‌توانند باعث فشار بیشتر به نواحی خاصی از پا شوند و احتمال ایجاد زخم را افزایش دهند.

پیشگیری و درمان به موقع پای دیابتی نقش مهمی در جلوگیری از این عوارض دارد. مراقبت روزانه از پاها، کنترل قند خون و مراجعه منظم به پزشک از جمله اقدامات ضروری در این زمینه هستند.

 

روش‌های درمان پای دیابتی

1. کنترل قند خون
   کنترل دقیق قند خون نخستین و مهم‌ترین گام در درمان پای دیابتی است. پیروی از رژیم غذایی مناسب، انجام ورزش‌های منظم، و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک به کنترل سطح قند خون کمک کرده و از پیشرفت زخم‌ها جلوگیری می‌کند.

2. تمیز و خشک نگه داشتن پاها
   رعایت بهداشت پاها نقش مهمی در پیشگیری از عفونت دارد. شستن روزانه پاها با آب ولرم و صابون ملایم و سپس خشک کردن کامل آن‌ها، به جلوگیری از رشد باکتری‌ها و ایجاد عفونت کمک می‌کند.

3. استفاده از کفش‌های مناسب
   انتخاب کفش‌های نرم و راحت با طراحی طبی و کفی مناسب می‌تواند فشار وارده بر پاها را کاهش داده و از ایجاد یا تشدید زخم‌ها جلوگیری کند. کفش مخصوص دیابتی ها باید فضای کافی برای انگشتان داشته باشند و از مواد مرغوب ساخته شده باشند.

4. پانسمان تخصصی
   پوشاندن زخم‌ها با پانسمان‌های استریل و جاذب از بروز عفونت جلوگیری می‌کند. تعویض منظم پانسمان و استفاده از مواد ضدعفونی‌کننده برای بهبود زخم‌ها ضروری است.

5. دارو درمانی
   برای کنترل عفونت و تسریع فرایند بهبود، پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی و داروهای خاص دیگری تجویز کند.

6. جراحی
   در موارد شدید که بافت‌های پا دچار عفونت یا نکروز شده‌اند، جراحی ممکن است برای برداشتن بافت‌های مرده و جلوگیری از گسترش عفونت ضروری باشد.

7. فشار درمانی
   استفاده از دستگاه‌های مخصوص فشار درمانی به بهبود جریان خون در پاها کمک کرده و فرایند ترمیم زخم را تسریع می‌کند.

رعایت این روش‌ها تحت نظارت پزشک متخصص در کلینیک پای دیابتی، می‌تواند از بروز عوارض جدی پیشگیری کرده و روند بهبودی پای دیابتی را بهبود بخشد.

 

 

---