سرفصل های این مقاله:
پای دیابتی چیست؟
علائم پای دیابتی
زخم پای دیابتی
مراحل اولی زخم پای دیابتی
درجه بندی زخم پای دیابتی
پای دیابتی چیست؟
پای دیابتی چیست؟ سوالی است که می خواهیم در این محتوا به آن پاسخ دهیم. علاوه بر این علائم و علت های ایجاد این زخم را بیان خواهیم کرد. همچنین چگونگی پیشگیری از زخم پای دیابتی و چگونگی درمان آن را بیان خواهیم کرد. هم اکنون ما می خواهیم بدانیم پای دیابتی چیست و چه ویژگی هایی دارد. هر گونه زخم و آسیبی که در پای بیمار مبتلا به دیابت ایجاد می شود را زخم پای دیابتی می گویند. البته بروز این زخم باید تحت تاثیر بیماری دیابت باشد. پزشکان و متخصصان امر، این بیماری را با نام سندرم پای دیابتی نیز می شناسند.
بیماری دیابت بر اعصاب محیطی بدن بیمار اثر سو می گذارد. همچنین بیماری دیابت موجب کم شدن جریان خون در اندام های تحتانی بدن می شود. از جمله این اندام ها می توان به پا اشاره کرد. پا، بیشترین فاصله را با قلب دارد. در نتیجه بیماری دیابت جریان خون به این اندام کاهش یافته و زمانی که تحت تاثیر هوای سرد قرار می گیرد آسیب جدی خواهد دید. از جمله این آسیب ها ایجاد زخم و آسیب روی پا خواهد بود. بیشترین قسمت هایی از پا که در اثر بیماری دیابت زخم می شوند شامل موارد زیر می شوند. زیر انگشت شست، پاشنه پا و پنجه پا؛ علاوه بر این سه ناحیه روی انگشتان پا نیز از این بیماری در امان نخواهد بود. تا پایان این محتوا ما را همراهی کنید تا بیش از این در خصوص این بیماری ذکر کنیم.
علائم پای دیابتی
همانطور که در بالا ذکر کردیم زخم پای دیابتی یکی از موارد شایع در میان بیماران مبتلا به دیابت است. این بیماری شایع به کمک ورزش و درمان با داروهای مختلف بهبود نخواهد یافت. همچنین در اثر رژیم غذایی و درمان با انسولین خوب نخواهد شد. همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم زخم ایجاد شده در پای بیمار بر روی انگشت شست و کف و پنجه پا ایجاد خواهد شد. ما اشاره کردیم که زخم پا در کدام قسمت از پا ایجاد می شود. حال می خواهیم علائم و نشانه های آن را بیان کنیم. شاید دور از حقیقت نباشد اگر بیان کنیم اولین علامت ظهور زخم پا در بیماران دیابتی ترشح مایع است. ترشح مایعات از پای بیمار به گونه ای جوراب های او آلوده و لکه دار شوند. گاها این ترشح به قدری زیاد است که ممکن است به کفش نیز سرایت کرده و آن را مرطوب نماید. علاوه بر ترشح مایعات از پا، تورم و التهاب، قرمز شدن و داشتن بوی ناخوشایند می توانند از علائم بروز زخم پای دیابتی باشند. لازم به ذکر است که ممکن است این علائم و نشانه ها در یک یا هر دو پا ظاهر شوند. همچنین بهتر است بدانیم علائم پای بیمار دیابتی ممکن است کاملا آشکار نباشند. گاهی این علامت ها تا زمانی که پای بیمار به طور کامل عفونی نشده ظاهر نخواهند شد. بنابراین طبق توصیه پزشکان متخصص در صورت هرگونه تغییر در پوست پای خود در صورت ابتلا به دیابت حتما به پزشک مراجعه کنید.
زخم پای دیابتی
پای دیابتی علائم و نشانه هایی دارد که به عنوان گام اول می توان آن ها را شناسایی نمود. با شناسایی به موقع و درست این علامت ها می توان از بروز زخم در پا جلوگیری به عمل آورد. زمانی که بیمار متوجه علامت ها نیست یا این که علامتی مشاهده نمی شود پای او دچار زخم و اسکار خواهد شد. علت و دلیل اصلی بروز زخم پا در بیماران دیابتی به چند دسته تقسیم خواهد شد. این موارد را در زیر ذکر خواهیم کرد.
- عدم تحرک یا تحرک کم بیمار
- وجود قند خون بالا
- وجود آسیب های عصبی محیطی
- وجود زخم در کف پای بیمار
گردش خون ضعیف و قند خون بالا می توانند از جمله عوامل موثر در بروز زخم پای دیابتی باشند. گردش خون ضعیف بهبود زخم را کند و آهسته می کند. در نتیجه امکان بروز عفونت افزایش می یابد. همچنین اگر قند خون بیمار بالا باشد زمینه ساز بروز آسیب های عصبی می شود. در نتیجه بروز این آسیب ها، اعصاب موجود در پا دچار بی حسی خواهند شد. تما بیماران دیابتی در معرض بروز زخم پا می باشند. همانطور که قبلا نیز اشاره کردیم ظهور زخم پا در بیماران دیابتی دلایل و علت های مختلفی دارد. برخی از عوامل هستند که بروز زخم پای دیابتی را افزایش خواهند داد. در زیر به برخی از مهمترین این عوامل اشاره خواهیم کرد.
- استفاده از کفش های بی کیفیت و نامناسب
- عدم رعایت بهداشت
- عدم اصلاح درست و صحیح ناخن ها
- مصرف دخانیات و الکل
- وجود بیماری های قلبی و عروقی
- وجود بیماری های کلیوی
- چاقی
- وجود بیماری چشم در اثر بالا بودن قند خون
به خاطر داشته باشید توجه به موارد ذکر شده در بالا می تواند موجب پیشگیری از بروز زخم گردد. همچنین بروز زخم پا در بیماران دیابتی مرد بیشتر از زنان است.
مراحل اولیه زخم پای دیابتی
در صورتی که شما مبتلا به دیابت هستید توصیه می کنیم هر چند وقت یک بار به پزشک مراجعه کنید. با مراجعه به پزشک پاهای شما از سوی او به طور کامل و دقیق معاینه خواهند شد. در نتیجه این معاینه هر گونه پینه یا وضعیت غیر عادی توسط پزشک مشاهده شده و به موقع درمان آغاز خواهد شد. زمانی که شما به پزشک مراجعه می کنید به کمک روش های زیر اقدام به تشخیص اولیه برای وجود زخم پای دیابتی خواهد کرد. پزشک علائم مربوط به بیماری و میزان قند خون شما را جویا خواهد شد. همچنین کف پای شما و انگشت های پا را با دقت معاینه می کند. پزشک متخصص علاوه بر معاینه کف پا و انگشتان شما، ساق پا را نیز معاینه می کند. دلیل این امر این است که هر گونه بی حسی در پاهای شما را به موقع تشخیص دهد. در این معاینه پزشک از ابزارهای مختلف استفاده خواهد کرد تا بتواند تشخیص درست و صحیحی داشته باشد. در صورتی که در معاینات اولیه جهت وجود زخم پای دیابتی پزشک متوجه هرگونه زخم خواهد شد. اگر زخم یا آسیبی در پای شما مشاهده کند ممکن است اقدامات زیر را انجام دهد.
- معاینه دقیق تر کف و انگشتان پا
- تجویز ام آر آی و عکسبرداری با اشعه ایکس برای پی بردن به عمق زخم
- انجام نمونه برداری از پوست یا ترشحات موجود در پا برای پی بردن به وجود یا عدم وجود عفونت
مطالب تکمیلی و نمونه کارهای ما را در اینستاگرام مشاهده کنید
درجه بندی زخم پای دیابتی
برای این که یک پزشک متخصص بتواند زخم پای دیابتی را به خوبی بررسی کند لازم است از گرید بندی استفاده کند. منظور از درجه بندی یا گرید بندی زخم پای دیابتی، مراحل رشد این زخم است که از سوی مراجع تخصصی مختلف و متعددی ارائه شده است. در صورت استفاده از گرید بندی ها پزشک می تواند بهترین و سریع ترین روش درمان را برای زخم پای دیابتی بیمار خود انتخاب کند. در اثر استفاده از این درجه بندی ها زخم بیمار طبق دستورالعمل های مشخص و استانداری بررسی شده و درمان خواهد شد. درجه بندی زخم پای دیابتی بر اساس وسعت و عمق زخم درجه بندی می شوند. از جمله درجه بندی هایی که برای زخم پای دیابتی ها صورت گرفته است می توان به موارد زیر اشاره کرد.
- درجه بندی واگنر مگیت
- درجه بندی دانشگاه تگزاس
- درجه بندی SAD
- درجه بندی ساده
هر یک از این درجه بندی ها ویژگی های خاص خود را دارند. پزشک به تشخیص خود می تواند از هر کدام از این درجه بندی ها استفاده کند. درجه بندی واگنر طبق عمق زخم پای دیابتی صورت می گیرد. این درجه بندی پنج دسته دارد. درجه صفر نشان دهنده پای سالم است. در حالی که درجه پنج نشان دهنده حادترین میزان زخم است. درجه بندی دانشگاه تگزاس شامل سه درجه است. هر درجه نیز به چهار درجه دیگر تقسیم می شود. درجه بندی SAD بر اساس عمق، وسعت، آرتروپاتی، سپسیس و عصب انجام می گیرد.
واضح ترین و روشن ترین دلیل زخم پای دیابتی، سیاه شدن آن است. در واقع پیرامون زخم پای بیمار سیاه و کبود خواهد شد. دلیل این سیاه شدگی عدم جریان خون در این قسمت خواهد بود. در صورتی که خون سالم برای مدت زمانی مشخص در اطراف زخم ایجاد شده جریان نداشته باشد موجب بروز قانقاریا خواهد شد. طی این بیماری زخم بیمار عفونی شده و به دلیل ترشحات نامطبوع و عفونی مجبور به قطع عضو خواهند شد. زخم پای دیابتی را در پنج سطح مختلف جای می دهند. سطح صفر ابتدایی ترین مرحله از بروز زخم پا است. در حالی که سطح پنج مرحله پیشرفته و غیر قابل کنترل می باشد. این مراحل را در زیر به اختصار توضیح خواهیم داد.
- مرحله صفر: در این مرحله هیچ زخمی روی پای بیمار مشاهده نمی شود. اما سلولیت روی پوست پا دیده می شود. بنابراین می توان چنین گفت که در این مرحله پای بیمار در معرض خطر قرار دارد.
- مرحله یک: در این مرحله زخم روی پای بیمار قابل مشاهده است. اما این زخم عفونت ندارد. بنابراین به آسانی قابل درمان خواهد بود.
- مرحله دوم: در این مرحله زخم روی پای بیمار ایجاد شده است. همچنین زخم ایجاد شده عمیق است اما عاری از عفونت و چرک می باشد. در این مرحله زخم پای دیابتی به قسمت های عمقی پوست و پا نفوذ کرده است.
- مرحله سوم: در این مرحله زخم عمیق روی پای دیابتی ظاهر شده است. تفاوت این مرحله با مرحله قبل در این است که زخم ایجاد شده عفونت و آبسه دارد. عفونت تا حدی است که به استخوان نیز نفوذ کرده است.
- مرحله چهارم: در این مرحله زخم پای ایجاد شده همه یا قسمتی از کف پای بیمار را درگیر کرده است. بنابراین بیمار مبتلا به قانقاریا شده است.
- مرحله پنجم: این مرحله شدیدترین مرحله از ایجاد زخم پای دیابتی است. در این مرحله قانقاریا تمام کف پای بیمار را درگیر کرده است. در نتیجه چاره ای جز قطع عضو نخواهد بود.